Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet, vücutta yara oluşumuna neden olabilecek önemli bir sağlık sorunudur. Diyabetli bireylerde görülen yüksek şeker seviyeleri, cildin daha kolay bozulmasına ve ciltteki yaraların iyileşme sürecinin uzamasına yol açabilir. Özellikle şeker hastalarında en sık görülen komplikasyonlardan biri olan diyabetik ayak yaraları, erken teşhis ile tedavi edilmezse ciddi sorunlara neden olabiliyor. Bu nedenle diyabet hastalarının şeker seviyelerini düzenli şekilde kontrol etmeleri, cilt bakımlarına özen göstermeleri ve herhangi bir yara durumunda hemen bir sağlık profesyoneline başvurmaları büyük önem taşıyor. (1)

Diyabetik Ayak Nedir?

Diyabetik ayak, diyabet hastalarının uzun süreli şeker yüksekliği nedeniyle ayaklarında oluşan yaralanma ve enfeksiyon riskinin arttığı bir durum olarak karşımıza çıkıyor. Diyabetin ciddi komplikasyonlardan biri olan diyabetik ayak, hastaların hastaneye başvurmasında önemli sebeplerden biri olarak öne çıkıyor. Sinir hasarı, damar tıkanıklığı ve kan dolaşımı sorunları, diyabetik ayak yarasının gelişimini tetikleyen faktörler arasında yer alıyor. Özellikle uzun süredir diyabet hastası olan kişilerde görülen bu durum, ciddiye alınmadığında enfeksiyon, kangren ve hatta amputasyon gibi sonuçlara neden olabiliyor. (2)

Diyabetik Ayak Yarası Nasıl Başlar?

Diyabetik ayak yarası, genellikle küçük bir yara, kesik ya da kabarcık olarak başlıyor. Zayıflamış kan dolaşımı ve sinir hasarı nedeniyle, diyabetik hastalar yaralanmayı veya ağrıyı hissetmeyebiliyor. Bu nedenle yaranın fark edilmesi zaman alabiliyor. Bu süreçte ise enfeksiyon riski artabiliyor ve tedavi edilmezse derinleşebiliyor. Şeker seviyesinin uzun süre düzensiz ve kontrolsüz olması ayaklardaki kılcal damarların yapısını da bozuyor. Daralma ve tıkanıklıklar gelişince yürüme sırasında bacaklarda ağrı hissediliyor. Bu ağrı zamanla şiddetlenerek kişinin yürümeye devam etmesini engelleyebiliyor. Diyabetik ayak yarası, ilerleyen evrelerde cilt, kas ve kemik dokularına kadar yayılabiliyor. (3)

Diyabetik Ayak Yarası Belirtileri Nelerdir?

Diyabetik ayak yarası belirtileri, başlangıç evresinden ileri evrelere doğru çeşitli şekillerde kendini gösteriyor. Bu noktada dikkat edilmesi gereken başlıca belirtiler:

• Ayakta veya parmaklarda hissizlik, karıncalanma
• Yaralı bölgede kızarıklık ve ısı artışı
• Açık yara veya kabarcık oluşumu
• Şiddetli ağrı veya hassasiyet kaybı
• İleri evrede yara çevresinde kötü koku ve akıntı

Bu belirtilerden herhangi birini fark eden diyabet hastalarının zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmaları öneriliyor. (4)

Diyabetik Ayak Evreleri

Diyabet hastalarında sıkça karşılaşılan sorunlardan biri olan diyabetik ayak, zamanında müdahale edilmediğinde büyük sağlık problemlerine yol açabiliyor. Diyabetik ayak evreleri, yaralanmanın başlangıcından itibaren yaranın ilerleme sürecini aşamalı olarak tanımlayan bir sınıflandırma olarak kabul ediliyor. İlk aşamalarda ciltte kızarıklık, hafif ağrı ve kabarcıklar gibi belirtiler gözlemlenir. İkinci aşama, bacak ve ayaklardaki kan damarlarının daralması veya tıkanması olan periferik arter hastalığı olarak adlandırılır. Bu durum, bacaklarda ağrı, kramp veya güçsüzlüğün yanı sıra yaraların veya enfeksiyonların yavaş iyileşmesine neden olabiliyor. Diyabetik ayağın üçüncü aşaması, zayıf dolaşım ve duyu azalması nedeniyle ayaklarda gelişen açık yaralar olarak da bilinen ayak ülseridir. Söz konusu ülserler, kangren gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Diyabetik ayağın son aşaması ise ciddi hasar veya enfeksiyon nedeniyle ayak veya bacağın bir kısmının veya tamamının cerrahi olarak çıkarılması olan amputasyondur. Amputasyon son çaredir ve diğer tüm tedavi seçeneklerinden yanıt alınamadığında önerilir. (5)

Diyabetik Ayak Ağrısına Ne İyi Gelir?

Şeker hastalarının öncelikle ayaklarında oluşan yarayı doğru bir şekilde temizlemesi ve bakımını yapması gerekiyor. Ayak hijyenine dikkat edilmesi ve yara üzerine ağırlık vermekten kaçınılması ağrıların hafiflemesine yardımcı oluyor. 

Diyabet hastalarının ayak sağlıklarını koruyabilmeleri için dikkat etmeleri gereken noktalar:

• Ayaklar her gün kontrol edilerek cilt renginde değişiklik olup olmadığına dikkat edilmeli. 
• Ciddi yanıklarla karşılaşmamak için ayaklara sıcak su torbaları veya diğer ısı kaynakları uygulanmamalı.
• Ayağa uygun, sıkmayan, yumuşak, deri ve bez ayakkabılar giyilmeli. 
• Ayaklar her gün ılık su ve nötral beyaz sabun ile yıkanmalı.
• Ayakta herhangi bir enfeksiyon ya da yara gelişmesi durumunda kişi kendi kendine müdahaleden kaçınmalı ve hemen bir doktora başvurmalı. (7)

Diyabetik Ayak Tedavisi Nasıl Yapılır? Diyabetik Ayak Yaraları ve İleri Evrelerde Tedavi Seçenekleri Nelerdir? 

Diyabetik ayak yarası gelişen hastalarda, öncelikle yaranın çıktığı bölgelerin vücudun yükünden kurtarılması gerekiyor. Bu noktada yaraya yapılan yükü hafifletecek tabanlık ve ayakkabılar kullanılıyor. Tedavi sürecinde ayakta ve kan tetkiklerinde enfeksiyon saptanması durumunda damar ya da ağız yolundan diyabetik ayak antibiyotik tedavisi uygulanıyor. İleri evrelerdeki diyabetik ayak yaraları, daha kapsamlı tedavi yaklaşımlarını gerektiriyor. Çünkü ileri evrelerde kangren riski artıyor ve bu durumda cerrahi operasyon kaçınılmaz olabiliyor. Ancak modern tedavi seçenekleri sayesinde hastalar amputasyon riskinden korunabiliyor. Hiperbarik oksijen tedavisi, yara iyileşmesini hızlandırarak kan dolaşımını desteklerken, kök hücre tedavisi de yeni bir seçenek olarak öne çıkıyor. 

Diğer yandan tedavi sürecinde öncelikle şeker kontrol altına alınarak dolaşım sorunları iyileştiriliyor. Bu da diyabetik ayak tedavisinde, şeker takibi önemini ortaya koyuyor. Bu kapsamda, günlük yaşamı kolaylaştıracak bir ürün olan FreeStyle Libre 2, sürekli şeker ölçümü yapabilmenize olanak sağlayan bir sensör olarak ön plana çıkıyor. Üst kolun arka bölgesinde dikkat çekmeyen bir noktaya uygulanıyor ve şeker ölçümünü interstisyel sıvıdan gerçekleştiriyor. Tüm bu süreç boyunca diyabeti olan kişiler, herhangi bir acı hissetmeden, hatta farkında bile olmadan gerçek zamanlı ölçüm verilerini tek bakışta cep telefonları aracılığıyla anlık olarak görüntüleyebiliyor. (7, 8)

Bu içerikler de ilginizi çekebilir:

• Şekerinizi Akıllı Telefonunuzla Takip Edin
• İnsülin Direnci Düşüklüğü
• Tokluk ve Açlık Kan Şekeri Kaç Olmalı?
• Şeker Hastalığı Öldürür mü?
• İnsülin Direnci Düşüklüğü Nedir ve Nasıl Anlaşılır?
• Zayıflatan Şeker Hastalığı: Nedenleri ve Önemi
• Oral Antidiyabetik Nedir?