Jarenlang werd suiker vermeden of zelfs helemaal geschrapt uit het dieet van mensen met diabetes. Tegenwoordig zijn de aanbevelingen soepeler: suiker wordt niet langer gebannen, maar de inname moet wel gecontroleerd worden. Dat is al een grote stap vooruit! Bovendien vinden veel patiënten de verwerking van zoetstoffen in voeding een geweldige ontwikkeling waardoor ze met meer smaak kunnen eten. Het is dan ook interessant om dit thema wat meer in detail te verkennen.

Zoetstoffen zijn stoffen die worden gebruikt als voedingsadditief om een zoete smaak te geven aan het voedsel of de bereiding. Ze moeten worden vermeld op de verpakking aan de hand van de letter E gevolgd door drie cijfers en ze zijn streng gereglementeerd. 

Er bestaan twee categorieën : intensieve zoetstoffen en extensieve zoetstoffen.

• Intensieve zoetstoffen, of ze nu natuurlijk of kunstmatig zijn, hebben een verwaarloosbare (calorische) energiewaarde en hebben geen invloed op de bloedsuiker. Niettemin beschikken ze over een grote zoetkracht. De MDD (Maximale Dagelijkse Dosis) wordt uitgedrukt in mg/kg lichaamsgewicht/dag. Deze mag niet overschreden worden voor een normaal en veilig gebruik. Enkele voorbeelden zijn aspartaam (E951), acesulfaam-K (E950), sucralose (E955) en stevia rebaudiana (E960). Ze worden gebruikt in een brede waaier aan voedingsmiddelen en dranken. 
  

• Extensieve zoetstoffen, meestal polyolen, bevatten half zoveel calorieën als suiker en verhogen de bloedsuiker niet. Sommige komen van nature voor in fruit. Twee families polyolen worden gebruikt in de voedingsindustrie: alditolen en glycitolen. Dat zijn derivaten van aldosen. Deze polyolen zijn vaak terug te vinden in "suikervrije" zoetwaren. Op de verpakking worden ze aangeduid met de volgende namen: maltitol en maltitolstroop (E965), isomalt (E953), lactitol (E966), mannitol (E421), sorbitol (E420) en xylitol (E967). In tegenstelling tot sacharose (suiker) zorgen polyolen er niet voor dat bacteriën die tandbederf veroorzaken bepaalde stofwisselingsproducten aanmaken. Daarom worden ze "niet-cariogeen" genoemd. Onder de polyolen staat xylitol zelfs bekend om zijn beschermende werking tegen tandplak. Bij consumptie zorgt deze stof onmiddellijk voor een "fris" gevoel in de mond en op de tong en ze zou zelfs de vorming van tandbederf remmen.²
  Polyolen hebben echter één nadeel: ze worden gefermenteerd in de dikke darm, wat kan leiden tot diarree en winderigheid als ze in grote hoeveelheden worden geconsumeerd.
  Ze dragen het GRAS-label (Generally Recognised As Safe), wat betekent dat ze algemeen als veilig worden bestempeld. Ze vormen met andere woorden geen risico voor de gezondheid, ongeacht de ingenomen dosis.

Kort iets over fructose, die vaak wordt gebruikt in producten "voor diabetici". Ze heeft een grotere zoetkracht dan witte suiker, waardoor je er minder van moet gebruiken om dezelfde zoete smaak te krijgen. De glycemische index (GI) is ook lager, maar deze stof wordt niet aanbevolen voor mensen met diabetes type 2, omdat ze de hoeveelheid triglyceriden in het bloed vergroot.³ Als je diabetes type 1 hebt, kun je je inname heel eenvoudig beheren via apps die gekoppeld zijn aan apparaten voor continue metingen. Het voornaamste is om te weten dat fructose suiker is, maar met een lage GI (30-40), ver onder die van witte suiker (65) of honing (73). Het is ook de suiker waarvan agavesiroop grotendeels gemaakt is. Fructose is handig voor diabetespatiënten, omdat de consumptie ervan je glucosespiegel niet verhoogt. Ze wordt ook aanbevolen voor mensen die op hun gewicht letten. De lage GI betekent immers dat ze geen hypoglycemie veroorzaakt tijdens de spijsvertering, waardoor je dus ook niet gaat hunkeren naar voedsel.

Op 15 mei 2023 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een advies waarin het gebruik van intensieve zoetstoffen wordt afgeraden. De meest voorkomende zijn acesulfaam K (E950), aspartaam (E951), advantaam (E969), cyclamaten (E952), neotaam (E961), sacharine (E954), sucralose (E955), stevia (E960) en andere derivaten van stevia. Volgens de WHO "zijn natuurlijke suikers geen essentiële voedingsstoffen en hebben ze geen voedingswaarde. Mensen zouden van jongs af aan de zoete smaak van hun voeding over de hele lijn moeten verminderen om hun gezondheid te verbeteren". De WHO wees ook op de "mogelijke nadelige effecten van langdurig gebruik" van kunstmatige zoetstoffen, zoals een verhoogd risico op diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. De resultaten van het onderzoek wijzen ook op andere gevaarlijke gevolgen, zoals een verhoogd risico op vroegtijdig overlijden bij volwassenen.

Erytritol (E968), een veelgebruikte zoetstof uit de polyolenfamilie, kwam recent in opspraak door een observationele studie die werd gepubliceerd in het vaktijdschrift Nature. Als het in grote hoeveelheden wordt geconsumeerd, zou het de aggregatie van bloedplaatjes activeren, de vorming van stolsels bevorderen en het risico op een hartaanval en beroerte aanzienlijk verhogen. 

Mensen met diabetes type 1 weten al langer dan vandaag dat ze heel goed moeten letten op de suikers in hun voeding, het effect ervan moeten controleren en hun behandeling erop moeten afstemmen. Daarvoor is continue glucosemonitoring met de FreeStyle Libre een must.
In het geval van diabetes type 2, die vaak gepaard gaat met gewichtsproblemen, is het des te belangrijker om je suikerinname drastisch te verminderen.
Het komt erop neer dat het altijd beter is om van zoet eten en drinken geen gewoonte te maken of om te leren ervan af te blijven. Water geldt nog steeds als de beste drank voor iedereen. Zoetstoffen mogen geen prominente plaats innemen in je dieet, omdat je dan zoete smaken gewoon blijft. Als je jezelf echt eens iets wilt gunnen, kies dan het liefst voor biologisch fruit met een lage GI of natuurlijke alternatieven voor suiker, zoals agavesiroop, ahornsiroop of kwaliteitshoning.

Dr S. Audali

Gegevens en afbeeldingen zijn enkel ter illustratie. Geen echte gegevens, patiënt of professionele zorgverlener.

1. Nicolas. (2019, July 9). La Dose Journalière Admissible (DJA) des édulcorants, gage de sécurité | Édulcorants.eu. Édulcorants.eu. https://www.edulcorants.eu/infographie/dose-journaliere-admissible-edulcorants-securite/ (Geraadpleegd in april 2024).
2. Gargouri, W. et al. (2020). Effect of xylitol chewing gum enriched with propolis on dentin remineralization in vitro. Archives of Oral Biology, 112, 104684. https://doi.org/10.1016/j.archoralbio.2020.104684
3. Lozano I, Van der Werf R, Bietiger W, Seyfritz E, Peronet C, Pinget M, Jeandidier N, Maillard E, Marchioni E, Sigrist S, Dal S. High-fructose and high-fat diet-induced disorders in rats: impact on diabetes risk, hepatic and vascular complications. Nutr Metab (Lond). 2016 Feb 25;13:15. doi: 10.1186/s12986-016-0074-1. PMID: 26918024; PMCID: PMC4766713.  

Bronnen:

• Que sont les édulcorants ? - International Sweeteners Association. (2020, November 4). International Sweeteners Association. https://www.sweeteners.org/fr/que-sont-les-edulcorants/ (Geraadpleegd in april 2024).
• Johnston, C. A. et al. (2010). The Role of Low-calorie Sweeteners in Diabetes. European Endocrinology, 9(2), 96. https://doi.org/10.17925/ee.2013.09.02.96
• Soffritti, M. et al. (2010). Aspartame administered in feed, beginning prenatally through life span, induces cancers of the liver and lung in male Swiss mice. American Journal of Industrial Medicine, 53(12), 1197–1206. https://doi.org/10.1002/ajim.20896
• Use of non-sugar sweeteners : WHO guideline. (2023). World Health Organization. https://www.nature.com/articles/s41430-023-01314-7#:~:text=Despite%20conflicting%20results%20between%20the,diseases%20(conditional%20recommendation)%E2%80%9D. (Geraadpleegd in april 2024).