Seksuele disfunctie bij vrouwen wordt in de International Classification of Diseases gedefinieerd als "het onvermogen van een vrouw om haar seksualiteit te ervaren zoals ze dat zou willen.” De seksuele klacht is het resultaat van een combinatie van verschillende problemen die leiden tot een afname van het verlangen en/of een onvermogen om seksueel genot te ervaren.²

De tekenen kunnen dus voorkomen tijdens de 3 fasen van de seksuele cyclus:

• de fase van seksueel verlangen: de persoon heeft geen zin in seksuele activiteit, neemt geen initiatief of wil niet deelnemen aan de activiteit,
• de opwindingsfase: de persoon is bijvoorbeeld niet vochtig genoeg of voelt pijn,
• het orgasme: het orgasme komt minder vaak voor, is minder intens of duurt minder lang. 

We spreken pas over seksuele disfunctie bij diabetici als de symptomen minstens 6 maanden aanhouden. 

Er zijn veel mogelijke oorzaken en vaak komen ze tegelijkertijd voor. Enkele voorbeelden:

• Hyperglykemie: verhoogt onder andere het risico op microvasculaire en neurologische complicaties in de vulva, de vagina, de clitoris enz. waardoor de doorbloeding, de gevoeligheid en de opwinding afnemen.
• Genitale infecties (schimmelinfecties).
• Het seksleven kan ook beïnvloed worden door de medische context (acute ziekte, behandelingen, enz.). Daarom is het raadzaam om uw dokter een volledige lijst van uw medicatie te bezorgen. 
• Tal van psychologische factoren: bv. het lichaamsbeeld, angst voor een te lage suikerspiegel tijdens de seks, depressie, stress en angst, eerdere trauma’s, nare ervaringen uit het verleden, enz.

Hoe dan ook, bij zowel mannen als vrouwen kan seksuele disfunctie gevolgen hebben voor de levenskwaliteit, door het zelfvertrouwen en de kwaliteit van de relatie aan te tasten. 

Onderzoekers aan de universiteit van Tübingen in Duitsland ontdekten dat vrouwen meer beïnvloed worden door de effecten van insuline tijdens de folliculaire fase* van de menstruatiecyclus en minder tijdens de luteale fase**.³ Dat komt omdat “insuline van vitaal belang is voor het vrouwelijke voortplantingssysteem. Door insuline verdikt het baarmoederslijmvlies en rijpen de follikels voorafgaand aan de eisprong. Een hogere insulinegevoeligheid tijdens de folliculaire fase van de menstruatiecyclus is dus waarschijnlijk te wijten aan de hoge energiebehoefte van het groeiende baarmoederslijmvlies, die vermoedelijk gecoördineerd wordt door de hersenen. Aan de andere kant zou een verminderde insulinegevoeligheid tijdens de luteale fase de energieopslag in vetweefsel kunnen bevorderen. Het is bekend dat lichaamsvet bij vrouwen anders wordt verdeeld dan bij mannen, en die veranderende energieopslag zou een van de factoren kunnen zijn die dat verklaren.” Dus niet alleen de geslachtshormonen worden beïnvloed door de menstruatiecyclus... Interessant, toch?

Dokters en zorgverleners praten niet altijd gemakkelijk over seksuele problemen met hun patiënten. De psychologische kant van het probleem en het taboe voor de patiënt zelf maken het er niet eenvoudiger op...
Eén ding is zeker: als u wilt dat de situatie verandert, moet u over uw problemen durven praten met uw partner en met een zorgverlener bij wie u zich op uw gemak voelt.
Een seksueel probleem kan op verschillende manieren worden aangepakt. Het gaat vaak over een psychologische behandeling bij een gespecialiseerde seksuoloog. Er kan een gespreksruimte worden ingericht, en bij depressie of angst kunt u gespecialiseerde ondersteuning krijgen. Ten slotte werkt u samen als koppel aan het probleem.
Daarnaast gaat u ook op zoek naar factoren die de seksuele klacht in de hand werken, zodat ook die kunnen worden aangepakt. Enkele voorbeelden: de diabetes beter onder controle krijgen, zwaarlijvigheid bestrijden, stoppen met roken, alcoholmisbruik vermijden en een zittende levensstijl en slaapproblemen tegengaan.
De PLISSIT-methode (Permission, Limited Information, Specific Suggestions, and Intensive Therapy) is een intensieve behandelmethode die diabetespatiënten een veilige plek biedt om hun gevoelens te uiten en naar oplossingen te zoeken met hun partner. Er wordt hen een multidisciplinair team aangewezen dat bestaat uit een diabetoloog gespecialiseerd in voedingskunde, een sportfysiotherapeut, een uroloog, een gynaecoloog en een psychiater en/of psycholoog.⁴

Woordenschat:

• *Folliculaire fase: de fase van de menstruatiecyclus voor de eisprong (vanaf het einde van de menstruatie tot aan de eisprong).
• **Luteale fase: de fase van de menstruatiecyclus na de eisprong (van de eisprong tot aan het begin van de menstruatie).

Referencies & disclaimers

Gegevens en afbeeldingen zijn enkel ter illustratie. Geen echte gegevens, patiënt of professionele zorgverlener.

1. Enzlin, P. et al. (2003) Prevalence and Predictors of Sexual Dysfunction in Patients With Type 1 Diabetes. Diabetes Care, 26(2), 409–414. https://doi.org/10.2337/diacare.26.2.409
2. American Psychiatric Association. (2013) Diagnostic and statistical manual of mental health disorders. 5th ed. Arlington: American Psychiatric Association.
3. Hummel, J. et al. (2023) Brain insulin action on peripheral insulin sensitivity in women depends on menstrual cycle phase. Nat Metab 5, 1475–1482.
4. Rutte, A. et al. (2015) Effectiveness of a PLISSIT model intervention in patients with type 2 diabetes mellitus in primary care: design of a cluster-randomised controlled trial, BMC Primary Care; Vol. 16; iss. 1; pp. 

Bronnen:

• Dysfonction érectile et sexuelle chez les diabétiques. Association Belge Du Diabète. https://www.diabete.be/le-diabete-2/complications-15/la-sante-sexuelle-70#gsc.tab=0Medical%20News (Geraadpleegd in december 2023).
• Tout savoir sur la sexualité et le diabète chez l’homme. Making Diabetes easier. https://www.makingdiabeteseasier.com/be-fr/conseils-pour-vivre-son-diabete/hormones-vie-sexuelle/tout-savoir-sur-la-sexualite-et-le-diabete  (Geraadpleegd in december 2023).
• Diabète et sexualité chez la femme. Fédération des diabétiques. https://www.federationdesdiabetiques.org/diabete/diabete-femme/diabete-sexualite (Geraadpleegd in december 2023).
• La dysfonction sexuelle chez la femme diabétique : que savons-nous aujourd’hui ? Diabète 66. https://www.diabete66.fr/la-dysfonction-sexuelle-chez-la-femme-diabetique-que-savons-nous-aujourdhui/ (Geraadpleegd in december 2023).