Samokontrola glikemii i dieta

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego codzienna i regularna samokontrola glikemii jest podstawowym sposobem oceny kontroli cukrzycy ciążowej. Za docelowe uznaje się następujące wartości glikemii w samokontroli:

Często popełnianym przez kobiety z cukrzycą ciążową błędem jest niemierzenie poziomu glukozy tuż po przebudzeniu. Jeżeli poziom cukru sprawdzasz dopiero po umyciu się i przygotowaniu śniadania, to otrzymany wynik będzie wyższy. Dzieje się tak dlatego, że organizm po przebudzeniu potrzebuj energii do wykonania podstawowych czynności i w związku z tym uwalnia część glukozy zmagazynowanej w wątrobie. Jeżeli pośpisz dłużej np. do godziny 10.00 – 11.00 to glikemia również może być wyższa.

Kobiety w ciąży, które mają ciągły monitoring glikemii mogą to zjawisko zaobserwować na wykresie porannej glikemii. Pamiętaj: wykonując pomiar poziomu glukozy zaraz po przebudzeniu, otrzymujesz rzetelny wynik, który może zdecydować np. o braku konieczności  włączania insuliny. 

Jeżeli zrobisz zbyt długą przerwę pomiędzy posiłkami (powyżej 4 godzin), to organizm sięgnie po zapasy glikogenu – cukru, zgromadzonego w wątrobie. Może to spowodować znaczne podwyższenie poziomu glukozy (tzw. „cukier głodowy”). Należy o tym pamiętać szczególnie w trakcie ciąży. Warto więc mieć zawsze ze sobą kanapkę lub owoc. Pamiętaj, że wykonując aktywność fizyczną spalasz w mięśniach glukozę bez użycia insuliny. Tak więc w trakcie dłuższego spaceru możesz zjeść jakąś przekąskę i nie powinna ona wpływać na Twoją glikemię.

Oczywiście górskie płatki owsiane są bardzo zdrowe, ale w połączeniu z mlekiem mogą szybko wchłonąć się w przewodzie pokarmowym i szybko podnieść poziom glukozy we krwi. Dzieje się to jeszcze szybciej, kiedy dodasz do nich owoce (zarówno suszone jak i świeże). Możesz nieco spowolnić wchłanianie węglowodanów (czyli obniżyć indeks glikemiczny) poprzez dodanie do owsianki orzechów np. włoskich oraz łyżki otrąb owsianych, żytnich lub pszennych.

U części kobiet takie rozwiązanie się sprawdzi, ale zależy to od indywidualnych predyspozycji. Insulina jest hormonem wydzielanym w ciągu doby z różnym natężeniem, jej poziom rano jest najniższy. Jeżeli bardzo lubisz owsianki, możesz spróbować zjeść je na drugie śniadanie, kiedy organizm już się „obudzi” i poziom insuliny będzie wyższy.

Zalecana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym (IG) i wiele kobiet z cukrzycą ciążową zaopatruje się we wszystkie dostępne publikacje na temat tej diety, śledzi fora internetowe, aby poprawnie skonstruować jadłospis. Tymczasem tak naprawdę jej główne założenia można podsumować jednym zdaniem: warzywa do każdego posiłku.

Warzywa, szczególnie te zielone, mają bardzo niski IG. Wynika to z dużej zawartości błonnika, który spowalnia opróżnianie żołądka i wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym. Efekt obniżania IG przez warzywa można wykorzystać również wtedy, kiedy masz ochotę na mały deser: najpierw surówka a potem porcja ulubionych owoców lub małe lody. Jedyne warzywa, których nie powinnaś spożywać bez ograniczeń z powodu wysokiej zawartości skrobi, czyli węglowodanów to:

Oczywiście oprócz błonnika warzywa zawierają także cenne dla przyszłej Mamy i dziecka witaminy: C i E, karotenoidy, foliany oraz składniki mineralne takie jak potas, czy magnez. Najlepiej spożywać warzywa na surowo, jeżeli już je gotujemy to w małej ilości wody i krótko, aby straty witamin były jak najmniejsze i IG niższy.

Owoce to złożony temat w cukrzycy ciążowej i w dużej mierze zależny od indywidulanych predyspozycji. Są kobiety, które mogą bez wzrostu glikemii zjeść dwie porcje owoców w ciągu dnia. Jeżeli jednak godzinę po spożyciu owoców poziom glukozy przekracza zalecaną normę (140 mg/dl) to najpierw zmniejsz porcję o połowę, a jeżeli glikemia będzie nadal za wysoka, to trzeba do końca ciąży zamienić owoce na warzywa. Lepiej nie spożywać owoców po godzinie 16.00, aby poziom glukozy rano był w normie.

Jeżeli zjesz posiłek bogaty w węglowodany i tłuczne np. pizzę, placki ziemniaczane, sałatkę z majonezem lub kanapkę z tłustą rybą czy wędliną, to poziom glukozy może gwałtownie wzrosnąć po 3-4 godzinach. Tłuszcz spowalnia opróżnianie żołądka i wchłanianie węglowodanów w jelitach, ale gdy się wchłoną to glikemia nagle wzrasta. Jeżeli zjesz tłusty posiłek wieczorem, to wyższy poziom glukozy możesz zaobserwować dopiero rano. Aby tego uniknąć spróbuj zjeść sałakę jarzynową bez chleba i z małą ilością majonezu bądź z jogurtem naturalnym. Jeśli masz ochotę na pizzę, to zjedź małą porcję i najpierw wypełnij żołądek surówką = błonnikiem, który spowolni wchłanianie węglowodanów i „zwiąże” część tłuszczu.

Podsumowując możesz jeść to co lubisz, ale pamiętaj o pomiarze glikemii, regularności posiłków, dodatku warzyw do posiłków i odpowiedniej porcji owoców. Mierzysz glukozę nie tylko po to, żeby znać wynik, ale też, aby wyciągać z wnioski i poznać własny organizm. Jeżeli glikemia jest zbyt wysoka – to zmniejsz porcję i drugą część posiłku zjedz po 2-3 godzinach. Pamiętaj, że Twój organizm potrzebuje więcej czasu na „wprowadzenie” glukozy do komórek. Czasem mówi się, że w cukrzycy ciążowej „insulina jedzie na rowerze pod górkę”. Nie obciążaj jej dużą ilością węglowodanów i daj jej czas na działanie ;)

Bibliografia:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego: s. 97, dostęp:  https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd.

2. Rudnicka A.: Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. [W:] Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: s. 305–326.

3. Szostak-Węgierek D. Zasady prawidłowego żywienia, Ciąża. [W:] M. Jarosz (red.), Praktyczny Podręcznik Dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.

4. Rudnicka A.: Żywienie w cukrzycy dorosłych. [W:] Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: s. 425–435.

Redakcja: Agencja Musqo

ADC-41532 v2.0