Badanie glukozy w ciąży to jedyny sposób, by dowiedzieć się, czy przyszła mama choruje na cukrzycę ciążową. Choroba ta nie daje bowiem żadnych specyficznych objawów, które można byłoby odróżnić od typowych dolegliwości okresu ciąży. A to właśnie jej wykrycie w odpowiednim momencie i rozpoczęcie leczenia pozwalają zapobiec groźnym konsekwencjom – zarówno dla samej mamy, jak i dziecka. Dowiedz się, jakie powikłania może powodować nieleczona cukrzyca ciążowa, jak wykonuje się test obciążenia glukozą w ciąży i jak się do niego przygotować.
Czym może skutkować nieleczona cukrzyca ciążowa i dlaczego badanie glukozy w ciąży jest takie istotne?
Podwyższony poziom glukozy może być zagrożeniem dla zdrowia mamy i dziecka. Do powikłań u dzieci po nieleczonej cukrzycy ciążowej należą:
- makrosomia – nieleczona cukrzyca zwiększa ryzyko, że dziecko będzie zbyt szybko rosło, a jego masa ciała będzie za duża w stosunku do wieku ciążowego. Za duża masa ciała stwarza zagrożenie wystąpienia powikłań poporodowych u samego noworodka, jak i jego mamy;
- niedocukrzenie noworodka po porodzie – jeśli kobieta w ciąży boryka się z podwyższonym stężeniem glukozy, dziecko również otrzymuje glukozę w za dużych ilościach. Naturalną reakcją organizmu dziecka jest w takim wypadku zwiększona produkcja insuliny przez komórki β trzustki. A ponieważ insulina odpowiada za regulowanie poziomu glukozy we krwi, jej nadmiar po porodzie może powodować właśnie niedocukrzenie organizmu – niebezpieczne dla komórek nerwowych noworodka, które nie osiągnęły jeszcze dojrzałości;
- hipotrofia wewnątrzmaciczna – w przeciwieństwie do makrosomii, hipotrofia to zbyt mała masa dziecka w stosunku do wieku płodowego. Występuje zwykle u dzieci tych mam, które chorowały na cukrzycę od dawna, a w wyniku długotrwałego podwyższenia poziomu cukru we krwi doszło do uszkodzenia naczyń krwionośnych lub niewydolności nerek. Na skutek tych powikłań prawidłowy rozwój płodu może być utrudniony;
- wady wrodzone u dziecka w obrębie układu nerwowego, kostnego, moczowo-płciowego czy układu krążenia – te jednak występują tylko wtedy, gdy kobieta chorowała na cukrzycę przed ciążą, a stężenie glukozy było niekontrolowane i nieregulowane.
Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić także do powikłań u mam. Są nimi np. infekcje dróg moczowych czy nadciśnienie tętnicze. W skrajnych przypadkach cukrzyca może doprowadzić do przedwczesnego porodu, który stanowi zagrożenia dla dziecka.
Wymienione wyżej powikłania występują wtedy, gdy cukrzyca jest nieleczona, a stężenie glukozy we krwi w trakcie ciąży pozostaje za wysokie. Aby dowiedzieć się, czy doszło do zaburzenia gospodarki węglowodanowej i podwyższenia poziomu cukru w organizmie, a także by móc w porę rozpocząć kurację i zapobiec groźnym konsekwencjom, konieczne jest wykonanie badania glukozy. W ciąży pierwsze testy powinny być wykonane już przed 10 tygodniem (podczas pierwszej wizyty u ginekologa). Jeśli wyniki pierwszego są poprawne, kolejne testy wykonuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży.
Cukrzyca ciążowa tylko u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka? Niekoniecznie
Jest jeszcze jeden ważny powód konieczności wykonywania badań glukozy w ciąży. Mimo iż istnieje tzw. grupa podwyższonego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej, to szacuje się, że u ponad 50% kobiet z cukrzycą ciążową nie wystąpiły żadne z czynników ryzyka. I właśnie z tego powodu konieczne jest wykonanie testu obciążenia glukozą w ciąży u każdej przyszłej mamy.
Do grupy podwyższonego ryzyka należą kobiety, które:
- skończyły 35 lat;
- są otyłe;
- chorowały wcześniej na cukrzycę ciążową;
- mają nadciśnienie;
- urodziły więcej niż 2 dzieci;
- urodziły dziecko, które ważyło więcej niż 4 kg;
- urodziły dziecko z wadą rozwojową;
- mają rozpoznany zespół policystycznych jajników;
- w przeszłości poroniły;
- mają rodziców lub rodzeństwo chorujące na cukrzycę typu 2.
Jakie badania w kierunku „obciążenia glukozą” wykonuje się w ciąży i kiedy?
Pierwsze badanie glukozy w ciąży wykonuje się przed 10. tygodniem u kobiet, które nie należą do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę. To badanie jest punktem wyjścia do dalszego postępowania i wykonania kolejnych badań.
Drugi rodzaj badania to test OGTT (oral glucose tolerance test – doustny test obciążenia glikozą). W Polsce jest to jedyne zalecane badanie, dzięki któremu można ocenić tzw. obciążenie glukozą. Jeśli wyniki pierwszego badania poziomu glukozy są poprawne, test OGTT wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Istnieją jednak odstępstwa od tej reguły. Poniżej znajdziesz informacje na temat algorytmu badań OGTT.
Ważne! Normy i wynik pierwszego badania a dalsze postępowanie. Kiedy wykonuje się test OGTT?
Norma glukozy na czczo u kobiety w ciąży wynosi do 92 mg/dl. W zależności od wyniku pierwszego badania (przed 10. tygodniem ciąży), możliwe są następujące kroki:
– jeśli wynik badania poziomu glukozy na czczo jest prawidłowy (poziom glukozy mieści się w normie) kolejne badanie wykonuje się dopiero między 24. a 28. tygodniem ciąży;
– jeśli wynik pierwszego badania jest wyższy niż 92 mg/dl ( powinno być 91mg/dl). , ale niższy niż 126 mg/dl, kobieta powinna być od razu skierowana na test OGTT. Jeśli wynik OGTT wykonanego w tym momencie jest poprawny, to i tak wykonanie testu po 24. tygodniu będzie konieczne;
– jeśli wynik glukozy na czczo jest wyższy niż 126 mg/dl, ale niższy niż 200 mg/dl, konieczne jest wykonanie ponownie tego samego badania na czczo;
– jeśli wynik ponownego badania glukozy na czczo jest wyższy niż 126 mg/dl, rozpoznaje się cukrzycę ciążową. Jeśli natomiast oscyluje między 92 a 126 mg/dl, konieczne jest niezwłoczne wykonanie testu OGTT;
Jeśli kobieta znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę, test OGTT wykonuje się od razu na początku ciąży.
Jak przebiegają badania glukozy w ciąży i jak się do nich przygotować?
Pierwsze badanie glukozy w ciąży to tradycyjne pobieranie krwi na czczo. Oznacza to, że przed jego wykonaniem nie wolno jeść, pić i nie żuć gumy przez co najmniej 8 godzin.
Test OGTT jest nieco bardziej złożony i polega na trzykrotnym pobraniu krwi w równych odstępach czasowych, spożyciu roztworu wody z glukozą (75 g glukozy na 300 ml wody) i zmierzeniu poziomu glukozy we krwi. Jego przebieg jest następujący:
- pobranie krwi na czczo;
- wypicie roztworu glukozy 75 g (w ciągu 5 minut);
- drugie pobranie krwi – po godzinie o wypicia roztworu;
- trzecie pobranie krwi – po 2 godzinach od wypicia roztworu.
Aby test OGTT był skuteczny, przyszła mama musi:
- w chwili badania być na czczo (8 godzin bez jedzenia, picia i żucia gumy);
- 3 dni przed badaniem nie zmieniać nawyków żywieniowych ani aktywności fizycznej;
- między kolejnymi pobraniami krwi nadal być na czczo.
W trakcie badania pacjentka siedzi spokojnie i odpoczywa.
Normy dla stężenia glukozy we krwi są następujące:
- poziom glukozy na czczo – poniżej 92 mg/dl (wynik równy 92 mg/dl jest nieprawidłowy);
- poziom glukozy po 1 godzinie od wypicia roztworu – do 180 mg/dl;
- poziom glukozy po 2 godzinach od wypicia roztworu – do 153 mg/dl.
Aby rozpoznać cukrzycę ciążową, przynajmniej jedna z powyższych wartości musi być powyżej normy. W przypadku tego schorzenia nie stosuje się stopniowania choroby na lekką czy ciężką.
Jak już wspomnieliśmy, nie da się w inny sposób stwierdzić, czy przyszła mama choruje na cukrzycę ciążową (lub cukrzycę innego typu – jeśli nie wiedziała o tym wcześniej), niż za pomocą badania glukozy. W ciąży symptomy, takie jak ogólne przemęczenie, bóle i zwroty głowy, omdlenia, napady głodu, wzmożone pragnienie, suchość w ustach czy wzrost wagi, mogą być zarówno typowymi dolegliwościami przyszłych mam, jak i sygnałem alarmowym świadczącym o podwyższonym poziomie glukozy we krwi .
Co więcej, cukrzyca w ciąży może wystąpić nie tylko u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka, a nieleczenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej może doprowadzić do groźnych konsekwencji. Właśnie dlatego monitorowanie glukozy jest tak ważne i kluczowe w okresie ciąży.
Bibliografia
Źródła z przypisów:
- Grzelak T., Janicka E., Kramkowska M., Walczak M., Czyżewska K., Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, [w:] Nowiny Lekarskie 2013, 82, 8, 163–169.
Dostęp: https://jms.ump.edu.pl/uploads/2013/2/163_2_82_2013.pdf [06.05.2020] - Łagoda K., Kobus G., Bachórzewska-Gajewska H., Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, [w:] Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 4, nr 4.
Dostęp: https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/viewFile/26028/20838 [04.05.2020]. - Sochacki-Wójcicka N., Cukrzyca ciążowa.
Dostęp: https://mamaginekolog.pl/cukrzyca-ciazowa [06.05.2020] - Katra B., Cukrzyca ciążowa, 07.06.2017.
Dostęp: https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa [06.05.2020]
Pozostałe źródła:
- Wender-Ożegowska E., Bomba-Opoń D., Brązert J., Celewicz Z., Czajkowski K., Gutaj P., Malinowska-Polubiec A., Zawiejska A., Wielgoś M., Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 5, strony 215–229.
- Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekol Pol., 82, 2011, s. 474-479.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2014, [w:] Diabetologia Kliniczna, tom 3, Suplement A, 2014.
- Wójcikowski C., Rozwój zaburzeń tolerancji węglowodanów po ciąży powikłanej cukrzycą ciążową, [w:] Diabetologia Praktyczna, tom 5, 2, 2004, 113–116.
Dostęp: https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8684/7391 - Sieradzki J., Czy zmiana stylu życia ma jeszcze znaczenie?, [w:] Diabetologia – postępy 2013/2014. Med. Prakt., 2014.
Dostęp: https://diabetologia.mp.pl/leczenie/postepy/104717,czy-zmiana-stylu-zycia-ma-jeszcze-znaczenie [04.05.2020].
ADC-42084 v1.0
Śledź Nas