Cukrzyca typu 3 - przyczyny, objawy i leczenie cukrzycy wtórnej

Cukrzyca nie jest jednolitą chorobą, lecz grupą chorób metabolicznych różniących się etiologią, patomechanizmem i zalecanym sposobem postępowania. Jednym z jej mniej znanych rodzajów jest cukrzyca typu 3, inaczej nazywana cukrzycą wtórną. Czym jest ta przypadłość, jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?

Spis treści:

1. Cukrzyca typu 3 - co to za schorzenie? Czy to nowy typ cukrzycy?
2. Cukrzyca typu 3 - mechanizm zaburzeń chorobowych 
3. Jakie mogą być przyczyny cukrzycy typu 3? 
4. Jakie są objawy cukrzycy typu 3?  
5. Na czym polega leczenie cukrzycy typu 3? 

Cukrzyca to zespół chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi. Bezpośrednią przyczyną hiperglikemii jest niedostateczne i/lub zaburzone wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki albo nieprawidłowe działanie tego hormonu. W konsekwencji glukoza, będąca składnikiem odżywczym, nie jest transportowana do komórek ciała i gromadzi się w krwiobiegu. Za to zaburzenie może odpowiadać wiele różnych czynników. Przebieg poszczególnych typów choroby oraz nasilenie objawów mogą się znacznie różnić [2, 4].

Istotnymi różnicami pomiędzy cukrzycą typu 1, 2 i 3 są ich przyczyny oraz przebieg. Cukrzyca typu 3 jest wywoływana przez konkretny czynnik – najczęściej inną chorobę, przyjmowane leki lub działanie substancji chemicznych (np. alkoholu).[1] W terminologii medycznej, zgodnie z klasyfikacją cukrzycy zaproponowaną przez WHO, taki rodzaj schorzeń formalnie określany jest jako „inne określone typy cukrzycy”. Natomiast nazwy „cukrzyca wtórna”, „typu 3” czy „cukrzyca 3c” mają charakter potoczny [4].

W przypadku cukrzycy typu 3 mechanizm zaburzeń gospodarki węglowodanowej różni się w zależności od przyczyny. Niektóre czynniki wywołujące chorobę prowadzą do bezpośredniego lub pośredniego uszkodzenia trzustki, inne – do zmniejszenia ilości insuliny, a jeszcze inne skutkują narastającą insulinoopornością, czyli obniżoną wrażliwością obwodowych receptorów insulinowych [2,3]. Oporność na działanie insuliny oznacza, że nawet przy prawidłowej lub nadmiernej jej produkcji nie pełni ona właściwie swoich funkcji, czyli nie transportuje glukozy z krwiobiegu do komórek ciała.

W przypadku cukrzycy typu 3 za upośledzenie wydzielania insuliny i/lub obniżoną wrażliwość tkanek na insulinę mogą odpowiadać m.in.:

• defekty genetyczne funkcji komórek beta, np. cukrzyca MODY, cukrzyca mitochondrialna, utrwalona cukrzyca noworodkowa;
• choroby prowadzące do niszczenia miąższu trzustki, takie jak nowotwory trzustki, ostre i przewlekłe zapalenie trzustki;
• urazy trzustki i stany po jej częściowej lub całkowitej resekcji;
• endokrynopatie (zaburzenia hormonalne), występujące m.in. przy schorzeniach takich jak: zespół Cushinga, zespół Conna, akromegalia, nadczynność tarczycy, glukagonoma, pheochromocytoma (guz chromochłonny), hiperkortyzolemia, somatostatinoma;
• długotrwałe stosowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, hormonów tarczycy, kwasu nikotynowego, tiazydów, β-blokerów, pentamidyny, fenytoiny, interferonu α, czy atypowych leków psychotropowych;
• zakażenia, np. różyczka wrodzona;
• zaburzenia genetyczne, np. hemochromatoza, mukowiscydoza, zespół Downa, zespół Turnera;
• używki – za przewlekłe zapalenie trzustki może odpowiadać m.in. przewlekłe nadużywanie alkoholu [1, 3, 4, 5, 6, 7].

U osób chorych na cukrzycę typu 3 początkowo mogą pojawiać się typowe objawy wynikające z hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Są to m.in.:

• zwiększone pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• spadek masy ciała,
• niewyraźne widzenie,
• zmęczenie, senność,
• kwasica ketonowa i śpiączka ketonowa.

Wraz z postępem choroby, w następstwie długotrwałej hiperglikemii, osoby cierpiące na cukrzycę stają się bardziej podatne na infekcje, mogą też zauważać suchość skóry oraz trudności w gojeniu się ran.

Cukrzyca typu 3 ma inną etiologię niż cukrzyca typu 1 i 2, dlatego – mimo podobieństwa wielu objawów – mogą również występować symptomy charakterystyczne dla chorób zewnątrzwydzielniczych trzustki lub innych zaburzeń, takie jak:

• bóle i skurcze brzucha,
• tłuszczowa biegunka,
• spadek apetytu,
• nudności i wymioty,
• opóźnione dojrzewanie płciowe [3].

Rozwój cukrzycy typu 3 może być powolny i przez wiele lat nie dawać wyraźnych objawów. Dlatego tak ważne jest, aby szczególnie osoby ze zwiększonym ryzykiem zachorowania – czyli cierpiące na choroby predysponujące do rozwoju cukrzycy lub przyjmujące leki diabetogenne – regularnie poddawały się badaniom kontrolnym [7].

W przypadku cukrzycy wtórnej, będącej powikłaniem innej przypadłości, leczenie powinno w pierwszej kolejności obejmować opanowanie choroby pierwotnej. Jeśli zaburzenie gospodarki węglowodanowej ma umiarkowany charakter, nie doszło do trwałych uszkodzeń, a przyczyną są zaburzenia endokrynologiczne, leczenie farmakologiczne może okazać się wystarczające. Należy jednak liczyć się z przewlekłym charakterem schorzenia i możliwością konieczności wdrożenia insulinoterapii w celu unormowania poziomu glukozy we krwi.

Zasady leczenia cukrzycy typu 3 są podobne do tych stosowanych w innych typach cukrzycy. Przede wszystkim postępowanie musi być dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Podstawą terapii jest stosowanie się do zaleceń diabetologa oraz regularna samokontrola glikemii. Pozytywne efekty może przynieść zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, a także wsparcie psychologiczne i terapeutyczne.

Bibliografia:

1. Katra B.: Cukrzyce wtórne. https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/wtorna/65894,cukrzyce-wtorne
2. Korzeniewska-Dyl I.: Co to jest cukrzyca? https://podyplomie.pl/diabetologia/26177,co-to-jest-cukrzyca
3. Sieradzki J., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Cukrzyca. Definicja, klasyfikacja i etiopatogeneza. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.1.
4. Szymańska-Garbacz E., Czupryniak L.: Problemy w leczeniu cukrzycy – cz. 3. Medycyna Praktyczna, Diabetologia 2/2014. https://www.researchgate.net/profile/Leszek-Czupryniak/publication/309762387_Problemy_w_leczeniu_cukrzycy_-_cz_3_Wspolistnienie_cukrzycy_typu_2_i_cukrzycy_wywolanej_przez_leki_-_jak_nie_stracic_przytomnosci_przy_glikemii_1400_mgdl_i_w_stanie_hiperosmolalnym/links/5821f25e08aece82e27f22f9/Problemy-w-leczeniu-cukrzycy-cz-3-Wspolistnienie-cukrzycy-typu-2-i-cukrzycy-wywolanej-przez-leki-jak-nie-stracic-przytomnosci-przy-glikemii-1400-mg-dl-i-w-stanie-hiperosmolalnym.pdf
5. Tarnowska A., Walicka M., Franek E.: Zaburzenia gospodarki węglowodanowej w endokrynopatiach. https://www.czytelniamedyczna.pl/5891,zaburzenia-gospodarki-wglowodanowej-w-endokrynopatiach.html
6. Krassowki J.: Tolerancja glukozy w endokrynopatiach. https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8694/7401
7. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023 

Redakcja: Agencja Musqo

ADC-111464 v1.0