Cukrzyca posterydowa – jak sterydy wpływają na poziom cukru we krwi?

Cukrzyca posterydowa (inaczej cukrzyca posteroidowa) objawia się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi na skutek długotrwałego przyjmowania leków z grupy glikokortykosteroidów (GKS) – jako ich działania niepożądanego. GKS to leki przeciwzapalne i immunosupresyjne, które wpływają na metabolizm i mogą powodować podwyższony poziom cukru we krwi. Zrozumienie korelacji między cukrzycą a sterydami może pomóc w ustaleniu właściwego postępowania i poprawie jakości życia pacjenta.

Sprawdź, jak leczyć cukrzycę posterydową i dowiedz się, czy można jej zapobiec.

1. Cukrzyca posterydowa a glikokortykosteroidy. Informacje dla diabetyka
2. Cukrzyca jako powikłanie steroidoterapii
3. Steroidoterapia a ryzyko rozwoju cukrzycy posterydowej
4. Czynniki rozwoju cukrzycy posteroidowej
5. Diagnostyka cukrzycy posterydowej
6. Na czym polega leczenie cukrzycy posterydowej?
7. Zapobieganie cukrzycy posterydowej
8. Cukrzyca posterydowa – podsumowanie

Glikokortykosteroidy to 21-węglowe hormony steroidowe produkowane naturalnie w warstwie pasmowatej kory nadnerczy. Działają antagonistycznie do insuliny i powodują poposiłkowy wzrost glikemii.

GKS są powszechnie stosowane w praktyce lekarskiej w leczeniu wielu chorób:

• endokrynologicznych,
• alergicznych,
• hematologicznych,
• autoimmunologicznych,
• reumatologicznych,
• układu oddechowego.

Leki te uczestniczą w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów, wykazując m.in. działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwalergiczne,
• immunosupresyjne.

Stosowanie glikokortykosteroidów wpływa na gospodarkę lipidową i elektrolitową. Leki są dostępne w formie wziewnej, doustnej, donosowej, dożylnej i jako maści. Jak podkreślają lekarze, wdrożenie tej grupy leków do terapii może wiązać się z licznymi objawami niepożądanymi, które nasilają się wraz ze wzrostem dawki i wydłużeniem czasu ich przyjmowania [1]. Jednym z następstw może być właśnie cukrzyca posteroidowa.

Jak już zostało wspomniane, glikokortykosteroidy wpływają na różne przemiany metaboliczne, w związku z tym zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy poprzez zwiększenie insulinooporności, zmniejszenie tolerancji glukozy oraz wywołanie dysfunkcji komórek beta trzustki (spadek zdolności do sekrecji insuliny) [2].

Z kolei u diabetyków (czyli osób chorujących już na cukrzycę) GKS mogą pogorszyć kontrolę tej jednostki chorobowej i przyczynić się do nasilenia jej objawów. Warto zaznaczyć, że po zakończeniu terapii lekami GKS pacjenci, którzy wcześniej nie chorowali na cukrzycę, powinni wrócić do prawidłowych stężeń glukozy we krwi. Niestety nie jest to regułą i – jak pokazuje praktyka lekarska – u części z nich tak się nie dzieje. W takich przypadkach można mówić o rozwoju cukrzycy posteroidowej [2].

Szczegółowe dane dotyczące ryzyka rozwoju cukrzycy u osób leczonych glikokortykosteroidami nie są znane. Szacuje się, że największe ryzyko występuje przy stosowaniu GKS w postaci doustnej lub dożylnej. Przyjmowanie sterydów w formie kropli, kremów, maści, aerozoli czy iniekcji dostawowych stwarza mniejsze prawdopodobieństwo hiperglikemii [3].

Należy podkreślić, że terapia lekami z grupy GKS może nie tylko być czynnikiem sprawczym wtórnej cukrzycy, ale również prowadzić do dekompensacji wcześniej zdiagnozowanej cukrzycy typu 1 lub cukrzycy typu 2.

Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy wywołanej glikokortykosteroidami należą m.in.:

• leczenie dużymi dawkami glikokortykosteroidów,
• stosowanie sterydów systemowo,
• nadwaga,
• otyłość,
• długotrwała sterydoterapia,
• podeszły wiek pacjenta,
• przypadki cukrzycy w rodzinie,
• palenie papierosów,
• nieprawidłowa tolerancja glukozy / nieprawidłowa glikemia na czczo przed rozpoczęciem terapii.

Ten typ cukrzycy diagnozuje się podobnie jak cukrzycę typu 1 i 2. Możemy mówić o rozwoju cukrzycy posterydowej, jeżeli objawy choroby wystąpiły w trakcie lub po zakończeniu sterydoterapii.

Rozpoznanie stawia się m.in. wtedy, gdy w badaniach dwukrotnie oznaczona glikemia na czczo wynosi co najmniej 126 mg/dl.

Kluczowym elementem profilaktyki jest utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ogromne znaczenie ma zdrowy styl życia:

• dobrze zbilansowana dieta z produktami o niskim indeksie glikemicznym,
• regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności,
• unikanie czynników ryzyka, w tym długotrwałej sterydoterapii.

Zwykle czas stosowania sterydoterapii wynosi od 3 do 6 miesięcy. Podczas leczenia GKS pacjent powinien pozostawać pod ścisłą kontrolą diabetologa.

Specjaliści podkreślają znaczenie wczesnego rozpoznania cukrzycy i szybkiego rozpoczęcia leczenia w profilaktyce powikłań [4]. W przypadku cukrzycy posterydowej szczególnie ważna staje się samokontrola glikemii, do której najlepiej sprawdzają się systemy ciągłego monitorowania poziomu cukru.

Kluczowym elementem profilaktyki jest utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ogromne znaczenie ma zdrowy styl życia:

• dobrze zbilansowana dieta z produktami o niskim indeksie glikemicznym,

• regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności,

• unikanie czynników ryzyka, w tym długotrwałej sterydoterapii.

Zwykle czas stosowania sterydoterapii wynosi od 3 do 6 miesięcy. Podczas leczenia GKS pacjent powinien pozostawać pod ścisłą kontrolą diabetologa.

Specjaliści podkreślają znaczenie wczesnego rozpoznania cukrzycy i szybkiego rozpoczęcia leczenia w profilaktyce powikłań [4]. W przypadku cukrzycy posterydowej szczególnie ważna staje się samokontrola glikemii, do której najlepiej sprawdzają się systemy ciągłego monitorowania poziomu cukru.

Cukrzyca posterydowa to forma cukrzycy, która rozwija się w wyniku stosowania glikokortykosteroidów, czyli leków steroidowych. Sterydy są często przepisywane w leczeniu różnych stanów zapalnych, autoimmunologicznych i alergicznych, a jednym z efektów ubocznych ich stosowania może być podwyższony poziom glukozy we krwi.

Leczenie polega przede wszystkim na kontroli poziomu cukru we krwi, co obejmuje modyfikację diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz stosowanie leków przeciwcukrzycowych. Ważne jest również monitorowanie i – jeśli to możliwe – dostosowanie dawki sterydów, aby zminimalizować ich wpływ na metabolizm glukozy.

Źródła:

1. Jacek Małyszko: Cukrzyca posteroidowa. https://podyplomie.pl/diabetologia/37242,cukrzyca-posteroidowa
2. Bartosz Kopeć, Mateusz Sikora, Tomasz Sroczyński, Bolesław Banach, Andrzej Pawlik: Cukrzyca posteroidowa i jej leczenie. https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2018/07/Farmacja_1_2018_05.pdf 
3. Interna Szczeklika 2022, A. Szczeklik, P. Gajewski, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022
4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023 

Redakcja: Agencja Musqo

ADC-117278 v1.0