Pek çok diyabetli, Tip 1 diyabet genetik mi, sorusunu soruyor. Zira, genellikle çocuklarda görülen bu diyabet türü için sebep aramak yaygın bir yaklaşım. Endişelenmeyin! Sizde, çocuğunuzda veya bir yakınınızda Tip 1 diyabet görülebilir. Diyabet ciddi bir kronik rahatsızlıktır fakat uygun beslenme tedavisi, düzenli egzersiz ve diyabet hakkında bilgilenerek sağlıklı  bir yaşam sürebilirsiniz¹.

Öncelikle Tip 1 diyabet nedir ve kimlerde görülür sorularına yanıt verelim. Ardından son araştırmaların, halk arasındaki tanımıyla şeker hastalığı kalıtsal mı sorusuna nasıl yanıt verdiğine bakalım...

Tip1 Diyabet Nedir?

Tip 1 diyabet, pankreasta bulunan ve insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün bir süreç sonunda zedelenmesi ile meydana gelmektedir. Tip 1 diyabeti olan bireyler, kişiye göre değişen bir insülin yetersizliği yaşar. Bu da bazen ömür boyu insülin hormonunun dışardan alınmasını gerektirir. Tip 1 diyabet tanısı konulan kişiler, genellikle enjeksiyon yoluyla insülin almak zorundadır. Bu nedenle Tip 1 diyabet, İnsüline Bağımlı Diyabet, Insulin Dependent Diabetes Mellitus ve kısaltması olan IDDM şeklinde de isimlendirilir. Ancak en yaygın kullanımı, Tip 1 diyabet -T1DM şeklindedir¹.

İnsülin Eksikliği Neden Diyabete Neden Oluyor?

Vücudun enerji ihtiyacı, yiyeceklerimizdeki temel besin öğeleri olan karbonhidrat, protein ve yağlardan sağlanır ve vücudun öncelikli enerji kaynağı karbonhidratlardır. Emilebilmek için en küçük parçalarına ayrılan besin öğelerinin en önemlisi “glukoz” adı verilen basit şekerlerdir. Glukoz başta beyin olmak üzere vücudun tüm organları için çok önemlidir. Eksikliği, büyük işlev bozukluklarına yol açabilir.

Hücreler ihtiyacı olan glukozu, midenin arkasında bulunan pankreas bezinin salgıladığı insülin adlı bir hormon yardımıyla kullanır. İnsülin, vücutta yapılamaz ise alınan gıdalar enerji olarak kullanılamayacaktır. Bu da diyabet belirtileri arasında sık görülen halsizlik, yorgunluk, gergin ve endişeli olma, konuşma güçlüğü gibi durumları açıklamaktadır¹.

Tip1 Diyabetin Nedeni Nedir?

Bilinmeyen bir nedenle harekete geçen bağışıklık sistemi, insülin yapımını üstlenen pankreas beta hücrelerini tahrip etmektedir. Bu tahribat %80’in üzerine ulaştığında Tip 1 diyabet belirtileri ortaya çıkar¹.

Tip1 Diyabetin Belirtileri Nelerdir?

Çok sık idrara çıkma, gece idrara çıkma, beslenme eksik olmasa da kilo verme, sık ve çok yemek yeme isteği, halsizlik gibi belirtiler yol gösterici olabilir. Ancak Tip 1 diyabet tanısı konulması için kanda şeker oranını ölçen testlerin verileri gereklidir¹.

Tip 1 Diyabet En çok Kimlerde Görülür?

Öncelikle genel olarak toplumdaki diyabet vakalarının %10'unu Tip 1 diyabet vakaları oluştumaktadır. Her yıl 15 yaş altındaki 100.000 çocuktan 1-42'sinde diyabet görülmektedir¹. Bu konuda yapılan araştırmalara göre aşağıdaki kategorilere giren kişilerde görülme olasılığı daha fazladır:

• Çocukluk çağında Tip 1 diyabet sıklığı ülkelere göre değişkendir ancak genel olarak kuzey ülkelerinde daha sık görülmektedir¹.
• Anne, baba kardeş gibi birinci derecede yakın akrabalarında Tip 1 diyabet olanlarda diğerlerine göre daha fazla gözlenmektedir¹.
• Çok sayıda Tip 2 diyabetli yakını olanlarda yine görülme olasılığı fazladır¹.
• Gebelik sırasında diyabet ortaya çıkan kadınların çocuklarında görülebilir¹.

Tip1 Diyabet Genetik mi?

Tip 1 diyabette esas etken, oto-immün mekanizmasının bozukluğudur. Bununla beraber anne, baba kardeş gibi birinci derecede yakın akrabalarında Tip 1 diyabet olanlarda, çok sayıda Tip 2 diyabetli yakını olanlarda ve gebelik sırasında diyabet ortaya çıkan kadınlarda Tip 1 diyabet gelişme riski daha yüksektir.¹

Diğer Diyabet Türleri²

Tip 2 diyabet: İleri yaşlarda görülen, genellikle genetik yatkınlıkla beraber kötü beslenme ve hareketsiz yaşam tarzının bir sonucu olarak ortaya çıkar, sıklıkla egzersiz ve diyet ile tedavi edilir.

Gebelik diyabeti: Geç ici bir diyabet formudur. “Gestasyonel Diyabet” olarak adlandırılmaktadır. Hamilelik tamamlandığında genellikle kaybolmaktadır.

MODY diyabet: Tip 1 benzeri olan bu diyabet, ileri yaşlarda görülür³.

Tip1 Diyabetli Günde Kaç Kere Ölçüm Yapmalı?

Diyabetlinin günde kaç kere şeker ölçümü yapması gerektiğine hekim karar verir. Ancak çok genel bir yaklaşımla Tip 1 diyabetli bireylerin kahvaltı, öğlen ve akşam yemeği ile gece öğününden önce olmak üzere günde dört kez veya farklı günlerde farklı öğünlerde öğün öncesi ve öğünden iki saat sonra kan şekeri ölçümü yapması istenir¹. Kan şekeri ölçümleri için kullanılan cihazlar yaygın olarak parmaktan kan örneği alınarak sonuç verirler. Ancak bu yöntemin çok işlevsel olmaması, sürecin takibini ve diyabetin kontrol altına alınmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle yeni nesil şeker ölçüm teknolojileri çok daha olumlu bir süreç için tercih edilebilir. FreeStyle Libre 2 sürekli glukoz ölçüm sensörü ile kan örneği almaya gerek kalmadan gün boyunca dakikada bir gerçekleşen ölçümlerle değerlerinizi anlık takip etmenizi sağlar.