Çocuklarda diyabet yönetimi, çocuğun yaşam konforu için çok önemlidir. Diyabetli çocuğun bakımı, diyabet konusunda eğitimi ve bu duruma yaklaşımı aile tarafından şekillendirilir. Diyabetli çocukların gelişimi konusunda neler yapılmalı sorusu çok soruluyor ama burada önemli olan diyabeti yönetiminin sağlanmasıdır. Bunun için de söz konusu duruma ailece uyum sağlamak çok önemlidir.[1] Peki, çocuğun diyabetle yaşama uyum sağlaması için aile neler yapabilir? Çocukluk çağı diyabetinde, halk arasındaki tanımıyla çocuklarda şeker hastalığının yönetiminde ailenin görevleri nelerdir?

Diyabetli Çocuklar ve Ailenin Eğitimi

Diyabetli çocukların yaşam kalitesi diyabetik farkındalığın artmasına bağlı. Bu farkındalık önce ailede oluşmalı ve çocuğa yansımalıdır. Söz konusu farkındalık arttıkça çocuğun gelişimi, sosyal yaşamı da olumlu etkilenir. Ailenin çocuklarda diyabet yönetimindeki rolüne dair önce şu soruların yanıtlarına bakalım: Diyabetli çocuk bakımı nasıl olmalı, çocuğa diyabet eğitimi nasıl verilir, diyabetli çocuğu olanların hissettiği yoğun kaygı nasıl yönetilir...

Diyabetik Çocukların Bakımı

Çocukluk çağı diyabetinde beslenme, egzersiz, anksiyete ile baş etme, hipoglisemi ve hiperglisemi yönetimi önemlidir. Bu prensipler benimsenerek düzenli bir yaşamın parçası haline geldiğinde ve diyabete dair kaygı azaldığında bakım, doğru şekilde sağlanabiliyor. Bunun için de diyabetli çocuğun ailesinin eğitimi önemsenmeli ve tanı konulduktan sonra bu eğitimin alınması sağlanmalıdır. [1]

Diyabetik Çocuk Ailesinin Eğitimi

Diyabetli çocuğun bakımında, etkin eğitimle kendi kendine bakım becerisinin kazandırılması, hayati önem taşır. Eğitimde amaç, çocuğu diyabet hakkında bilgilendirmek, diyabetin kontrol altında tutulmasını sağlamak ve bu durum ile birlikte yaşamasını öğretmektir.[1]

Diyabet eğitimi ne zaman başlar?

Diyabetli çocuğun eğitiminin ilk aşaması tanı konulduğu zaman başlar ve genellikle hastanede gerçekleşir. İyi bir metabolik kontrol ancak ailenin tümünün tedavi programı konusunda bilgili olması ile sağlanır. Çocuk ve ailesinin sürekli eğitimi, yaşam boyu devam eden diyabetin optimal tedavisi için ön koşuldur.[1]

Ailelere diyabet eğitimini kim verir?

Tanı konulduktan sonra söz konusu diyabet eğitimi, aileye ve çocuğa genellikle diyabet hemşiresi tarafından verilir. Bu nedenle diyabet hemşirelerinin bu konudaki desteği ve önemi büyüktür. [1]

Diyabet eğitimi nasıl hazırlanır? 

Eğitim programları çocuğun yaşı, ilgisi ve ailenin sosyokültürel durumu dikkate alınarak düzenlenmelidir.  Peki, bu eğitimde hangi konu başlıkları olmalı?

●     Beslenme planı: Çocuğun büyüme ve gelişmesini sürdürecek ve istenen kan şekeri düzeyini koruyacak beslenme planına yönelik öneriler önemli.[1]

●     İnsülin yönetimi: Çocukluk çağı diyabetinde hemşirenin aile ve çocuğa yapacağı eğitim; insülin yönetimini de kapsamalı.[1]

●     Acil durumların yönetimi: Hipoglisemi ve hiperglisemi yönetimi bilgisi verilmeli.[1]

●     Kaygı yönetimi: Hem aile hem de çocuk, diyabet kaygısını yönetmeyi bilmeli.[1]

Çocuğun Diyabet Eğitimi ve Sorumluluk Alması

Çocuğa sorumluluk verirken, hastalık yönetimi bilgisi, kendi bakımını gerçekleştirme becerisi, bilişsel gelişim düzeyi, aile çevresi ve hazır oluşluluğu gibi pek çok faktör göz önünde bulundurulur. Bilgi, tek başına kendi kendine yönetim davranışını kazanabilmede yeterli değildir. Bu nedenle çocukların sadece ne bildikleri değil, aynı zamanda bu bilgiyi nasıl uyguladıkları da değerlendirilir. Gelişimsel olarak hazır olmadıkça bakımın sorumluluğu çocuğa verilmemelidir.[1]

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi yaş, tek başına bakımın sorumluluğunu vermede belirleyici olmamakla birlikte aşağıda çocukların ortalama olarak bazı bakım becerilerini kazandıkları yaşlar verilmiştir. Bireysel özellikler dikkate alınmak koşuluyla bu değerlendirme yol gösterici olabilir.

Çocukların diyabet bakım becerilerini kazanma yaşları: [1]                         

- 7-8 yaşları arası çocuklar, test sonuçlarını kaydedebilir.                                        

- 9-10 yaş arası çocuklar, kendi kendine kan testini yapabilir.                               

- 12-14 yaş arası çocuklar, insülin uygulayabilir.                                             

- 15-17 yaş arası çocuklar, insülin ayarlamasına katılma sağlayabilir.

Çocuklarda Şeker Ölçümü

Çocukluk çağı diyabetinde kendi kendine kan şekeri ölçümü bir hayli önemlidir. Kendi kendine kan glukozunun izlenmesinin öğrenilmesi, hipoglisemi ve hipergliseminin tanınmasının yanı sıra, uygulanacak insülin miktarı, alınacak besinlerin ayarlanması ve fiziksel aktivitenin planlanması gibi konularda da çocuk ve aileye yol gösterici olacaktır. [1]

Çocuklarda kan şekeri ölçümü ne zaman yapılır?

Çocuklarda şeker ölçümü için sağlık uzmanın vereceği bilgi rehberdir. Ancak genel bir yaklaşımla öğünlerden hemen önce ve gece yatmadan önceki öğünden önce olmak üzere, günde üç-dört defa kan testi yapması istenebilir.[1]

Diyabetin Psikolojik Etkileri ve Kaygı Yönetimi

Psikolojik faktörlerin diyabete uyum ve kontrol üzerine etkisi olduğu kadar diyabetle yaşamanın da psikolojik yaşam üzerine etkileri vardır. Diyabeti kabullenme süreci bazen çok hızlı olsa da, bazen yıllarca sürebilir. Ailenin ve çocuğun diyabeti algılamaları ve ifade edebilmeleri için zamana ihtiyaçları vardır.  Aileler bazen çocuklarının diyabetli olmasına karşı büyük bir kaygı duyarlar. Çocuklar diyabette beslenme, egzersiz ve gerekiyorsa insülin kullanımını öğrendikleri gibi aileden kaygı yönetimini de öğrenirler. Bu nedenle ailenin bu konuda kaygı düzeyi ve kaygısını yönetme becerisi sürecin yönetimi için önemlidir. Aile, çocukluk çağı diyabeti hakkında bilgi edindikçe ve süreci kontrol edebileceğini keşfettikçe daha az kaygı duymaya başlar.[1] Bu nedenle bilgi, her açıdan çok değerlidir.